Dünya böhran içərisindədir. Demokratiyanın və kapitalizmin qüsurları açıq şəkildə büruzə verir. Heç kim əvvəlki qaydada idarə olunmaq istəmir.
İkinci Dünya müharibəsinin nəticəsi olaraq qurulan nizam, müharibələrin qadağan olunması, işğalçılığın yolverilməzliyi qəbul edilmir. Çünki bunlar insan xislətinin əleyhinə qərarlar idi. Min illərdir qandan qidalanan, müharibələrlə formalaşan cəmiyyətlər bu nizamda sonuna qədər yaşaya bilməzdi.
Cənubi Qafqaz müharibələrdən sığortalanmayıb. Ermənistanla Azərbaycan arasında sülhün imzalanacağı da göründüyü kimi baş tutmur. Əksinə, hərbi xərclər rekordlar qırır. Ermənistan şərti sərhəd istiqamətində beton konstruksiyalardan ibarət bunkerlər inşa edir. Sabah müharibə olsa, bu bunkerləri keçmək elə bilirsiniz asan başa gələcək? Deyənlər olacaq ki, tərəflər sülh bağlasın, müharibəyə getməsin, dinc yaşasın. Sizcə, tərəflərə qalsa, sülh müqaviləsi bağlamazdı? Elə regionlar var ki, orada müharibələrə gedilmir, müharibələr o xalqlara doğru gəlir. Bizim region da o tiplilərdəndir.
Bu dəfə diqqət çəkəcəyim məsələ müharibə, ordular yox, mülki müdafiə, mətbuat xidmətlərinin böhran konsepsiyası ilə bağlı olacaq.
Bəli, Azərbaycan ordusu 44 günlük müharibədə qələbə əldə etdi, ardınca antiterror əməliyyatında ölkənin bir nömrəli problemini kökündən həll etdi. Azərbaycan tərəfi qələbədən arxayınlaşmadı. Komando briqadaları yaratdı, bütün sahələrdəki xüsusi təyinatlıların sayını artırdı, yeni silahlar aldı, hətta aviaparkını da yenilədi, Pakistandan JF-17 döyüş təyyarələri ələ etdi. İşi bitmiş hesab etmək olar? Qətiyyən! Güclü ordunun olması hər şeyi həll edir? Əsla! Boşluqlar var? Təəssüf ki, var! İndi isə bunları açaq.
Müharibədən əvvəl mülki müdafiənin təşkil edilməməsi barədə yazmayan qalmamışdı. Yalnız müharibəyə bir müddət qalmış cəbhəyə yaxın ərazilərdə sığınacaqlar qazılmağa başlanıldı. Bu sığınacaqların özü də qüsurlu idi. Yəni standarta qətiyyən uyğun gəlmirdi. Həmin sığınacaqlar insan həyatı xilas etdi? Bəli, bir neçəsinin də şahidi oldum. Primitiv də olsa, yoxa da lənət deyə bilərik.
Rusiya-Ukrayna müharibəsinə baxdıqda, İsrailin HƏMAS, “Hizbullah” və İranla toqquşmalarını izlədikdə raketlər havalanan kimi o raketlərin hansı istiqaməti düşəcəyini onsuzda texnologiya müəyyən edir, ancaq düşüləcəyi istiqamətdə mütləq şəkildə xəbərdarlıqedici siqnallar işə düşür. Həmin ərazilərdə yaşayan insanlar gözləmirlər ki, o raketləri, yaxud dronları hava hücumundan müdafiə sistemləri vuracaq, ya vurmayacaq. İnsanlar dərhal ya əvvəlcədən müəyyən edilmiş sığınacaqlara, ya da özlərinin etibar etdikləri yerlərə girirlər. Beləcə, ən azı, təhlükəsizlik tədbirləri alınmış olur. Ölənlər olmur? Əlbəttə, olur, ancaq bu tədbirlərlə ölüm halı minimuma enir. 44 günlük müharibə vaxtı cəbhəyə yaxın kəndlərdəki insanlar mərminin səsindən bilirdi hara düşəcəyini, yaxud ən azı yerə yatıb yatmamayacağını. Gəncə, Bərdə, Mingəçevir istiqaməti vurulan zaman hansısa siqnal səsi eşidən oldu? Olmayan şeyi necə eşidəsən?
Yadıma gəlir, Bərdəyə raketlər düşəndə maşında idim. Sürücü Zaur Hətəmov partlayış səsinə maşını saxladı, dedi, hava hücumundan müdafiə sistemi raketi vurdu, dedim, səhvin var, raketin paraşütü açıldı, səs onun səsi idi, haranısa cırıq-cırıq edəcək, etdi də. Həyəcan siqnalı verilmiş olsa idi, o dairələrdə o qədər insan olardı? Əsla! Misal üçün Gəncədəki raketin düşdüyü yerdə həyəcan siqnalı verilmiş olsa da, insanlar həlak olacaqdı. Çünki raket birbaşa binaya tuş gəlmişdi.
Əslində, müharibədən çıxarılacaq dərslərdən biri də bu olmalıdır. Təkcə ordudakı yanlışlıqları aradan qaldırmaqla iş bitmiş sayıla bilməz. Mülki müdafiədəki boşluqlar aradan qaldırılmalıdır. Bu yöndə hansı işlərin getdiyini isə bilmirəm. Avropada yaşayan bəzi soydaşlarımız deyir ki, burada insanları gəlib hazırlayırlar, müharibə olsa, hansı ərzaqların alınacağı, dərmanlar tədarük etməli olduqlarını, hansı sığınacaqlara gedəcəyi yöndə məlumatlandırırlar.
Mətbuat xidmətlərinin böhran konsepsiyasına gəldikdə isə sinifdə qalırıq. AZAL təyyarəsinin Rusiya səmasında vurulması ilə bağlı məlum mətbuat konfransı hər kəsin yadındadır. Araşdırsan, hamısının böhran konsepsiyası var, ancaq sahədə böhran zamanı necə davrandıqlarını görəndə aydın olur ki, sadəcə olaraq, sənəd üzərində var. Adam arasına çıxarılacaq səviyyədə deyil. İmişlidə baş vermiş qəzadan sonra məlum hadisələr yaşandı. Daxili İşlər Nazirliyinin mətbuat xidməti isə kifayət qədər peşəkarlıq göstərdi. Videoların yayılmasından tutmuş, hadisə ilə bağlı məlumatların çatdırılmasına qədər. Çeviklik göstərilməsə idi, hesab edirəm, vəziyyət bir qədər də qəlizləşə bilərdi. Ola bilsin, proseslər bağlı irad tutanlar olacaq, ancaq nəzərə alın ki, məsələdə sırf mətbuat xidmətinin fəaliyyətində söhbət açılır. Ancaq mətbuat orqanları, özünü çoxbilmiş, strateq kimi göstərən şəxslər biabırçılıq etdi. Məlum gərginliklə bağlı İranı ittiham etdilər. “İmişli İranla sərhəddədir” cümləsini də elə yazırlar ki, sanki böyük oyunu-zadı pozublar. Bu tip adamlar həmin hadisə Kürdəmirdə, Ucarda, Zərdabda baş versə, yəqin, yadplanetli axtaracaqdılar. Bunun adı qaş düzəldən yerdə vurub göz tökməkdir. Əslində, öz dövlətini kiçik düşürməkdir. O adamların sözündən belə çıxır ki, Azərbaycan dövləti İranla sərhəd bölgələri itirib. Xüsusi xidmət orqanları da fil qulağında yatıb. Bu strateqlərin ipi ilə quyuya düşmək intihara bərabər bir şeydir.
Ya zəlzələdən, ya vəlvələdən son 3-4 ildir ki, cəmiyyət birə-beş aqressivləşib. Bunun səbəbi araşdırılmalı və aqressiyanı aradan qaldırmaq üçün işlər görülməlidir. Yoxsa bu işin sonu yadplanetlilərə qədər gedər…
Səxavət Məmməd
