Sovet Baş Kəşfiyyat İdarəsinin əməkdaşı, İkinci dünya müharibəsindən əvvəl və dönəmində Almaniya və Yaponiyada jurnalist adı altında fəaliyyət göstərmiş “Ramzay” adı ilə tanınan Azərbaycanda anadan olan Rixard Zorge barədə demək olar ki, əksər insanlar məlumatlıdır.
Azərbaycanda, Zaqatalada anadan olan “Moris” adı ilə tanınan sovet hərbi kəşfiyyatının zabiti, 1940-1946-cı illərdə Vaşinqtonda QRU rezidenturasının rəhbəri olan Sergeyev, Lev Aleksandroviç barədə az adam məlumatlıdır.
1906-cı il noyabrın 14-də Azərbaycanın Zaqatala kəndində hərbçi ailəsində anadan olan Levin uşaqlıq illəri ağır keçib. Atası onun üç yaşında olanda öldü və yoxsulluq ucbatından müntəzəm olaraq məktəbə gedə bilmədi. Lakin Lev Zaqatalada yaşadığı üçün və burda türk, avar, saxur, ləzgi və ruslarla ünsiyyət qurduğu üçün erkən yaşlarından yaxşı dil qabiliyyəti ilə seçilirdi.
1929-cu ildə Moskvaya köçərək bir illik hərbi komandirlər kursuna yazılır. Təhsilini başa vurduqdan sonra Bakıda və Tiflisdə xidmət etdi – o, hərbi xidməti o qədər sevməyə başladı ki, 1933-cü ildə həkim komandirindən tankçılığa qədər yenidən hazırlıq keçməyə qərar verdi. M.V adına Oryol Zirehli Məktəbini bitirir.
1937-ci ildə şöbədə xidmətə namizədlər axtarmaq üçün Orelə gələn Kəşfiyyat İdarəsinin əməkdaşı ilə görüşür. Gənc, israrlı zabit xoş təəssürat yaratdı və Sergeyevə bir daha “ixtisasını dəyişmək” təklif edildi. O, tərəddüd etmədən razılaşdı. Kəşfiyyatda tez bir zamanda yeni həmkarının dillərdəki bacarıqlarını qiymətləndirdi və iki il sonra onu kəşfiyyat kurslarına göndərdi.
1940-cı ilin yazında Lev Aleksandroviç Vaşinqtona kəşfiyyat qrupuna göndərilir. Vaşinqtonda üç kəşfiyyatçı da Sergeyevin sərəncamına verilmişdi. İlk işi “sürücü” olan Zaqatalalı Levə kriptoqrafların yerləşdiyi xüsusi otağa buraxılması əmri verilmiş idi və səfirliyə tapşırıq verilmiş idi ki, onu sürücü vəzifəsi ilə həddən artıq yükləməməlidir. Sarayev tez-tez rəsmi səfərlər edir, təmsilçi tədbirlərdə iştirak edir, Moskvadan gələn qonaqları müşayiət edirdi.
Məhz Moris özünəməxsus mənbələrindən istifadə edərək Mərkəzə məlumat verdi: Hitler Şərq Cəbhəsində həlledici qələbələr əldə etməyincə Yaponiya SSRİ-yə qarşı hərəkət etməyəcəkdi. Xüsusilə Moris 1943-cü ilin yayında Kvebekdə Ruzvelt və Çörçillin iştirakı ilə keçirilən konfransın nəticələri haqqında Moskvaya hesabat verdi.
1944-cü ilin kəşfiyyat statistikası: Maurice Mərkəzə 2420 qiymətli məxfi sənəd göndərib və agentlərin şifahi məlumatları əsasında 305 təcili hesabat hazırlanıb. İşində yüksək göstəricilərə görə Sergeyevə vaxtından əvvəl mayor rütbəsi verilib.
İki Lenin ordeni, iki Qırmızı Bayraq ordeni, iki Qırmızı Ulduz ordeni, “Almaniya üzərində qələbəyə görə” medalı… Və Sergeyevin rezidenturasının işinə verilən daha bir qiymət ondan ibarətdir ki, onun agent-mənbələrindən heç biri Amerika əks-kəşfiyyatında şübhə doğurmayıb.
Azərbaycanı və Bakını çox sevdiyi barədə onun yaxın dostu Viktor Boçkarev deyir ki, buna görə də ona ev veriləndə iki otaq da olsa Bakinskaya küçəsində verilməsini xahiş edib. Bakinskaya küçəsindəki ev 14-də ona ev veriblər.
Müharibədən sonra polkovnik Lev Aleksandroviç Sergeev GRU-nun mərkəzi ofisində işlədi. 1994-cü il dekabrın 4-də vəfat edib.
Prof.Dr.Zaur Aliyev
